به گزارش خبرگزاری حوزه، دکتر مهدی علمی دانشور دبیر علمی نخستین همایش «اسماعیلیه در ایران؛ کلام، ادبیات و تاریخ» که در دانشگاه ادیان برگزار شد، با تاکید بر لزوم برگزاری این همایش بیان کرد؛ گروه غالب شیعیان بر اساس سنت رایج معتقد بودند که بعد از امام صادق (ع) فرزند ارشد ایشان یعنی اسماعیل امام خواهد شد اما اسماعیل در زمان حیات پدرش از دنیا رفت. مرگ اسماعیل قبل از به امامت رسیدن، باعث به وجود آمدن تشتت و اختلاف در تعیین امام بعدی شد. برخی از این رو که اعتقاد داشتند این سنت نباید تغییر کند گفتند اسماعیل هنوز زنده است و روزی به عنوان قائم (عج) ظهور خواهد کرد. برخی هم از این بابت که معتقد بودند امامت به استثنای حسن و حسین (ع) از طریق برادری منتقل نمی‌شود، به انتقال امامت از اسماعیل به فرزندش محمد روی آوردند. برخی هم قائل به بداء شده، به امامت موسی بن جعفر (ع) معتقد شدند.
وی با بیان اینکه فرقه مشهور اسماعیلیه، که عمدتاً به شاخه نزاری این فرقه تعلق دارند، در بیش از ۲۵ کشور در قاره‌های آسیا و آفریقا و اروپا و آمریکا پراکنده‌اند، ادامه داد، اسماعیلیه، فرقه‌ای از تشیع هستند که بعد از امام صادق (ع) به امامت فرزندش اسماعیل یا نواده‌اش محمد بن اسماعیل اعتقاد پیدا کرده و در مناطق و منابع مختلف به نام‌های گوناگون مانند باطنیه، (به اعتبار اعتقاد آنان بر معانی باطنی متون دینی) تعلیمیه، (به خاطر اعتقاد اسماعیلیان بر این که مطالب دینی باید به دست امام معصوم و داعیان وی تعلیم شود) سبعیه، (به اعتبار این که یکی از عمده‌ترین گروه‌های هفت امامی شیعیان بودند) حشیشیه، ملاحده و قرامطه (به اعتبار پیروی برخی از آنان از حمدان قرمط) خوانده و نام‌گذاری شده‌اند.
دکتر علمی دانشور افزود؛ اسماعیلیه امروز به دو طایفه آقاخانیه و بُهره تقسیم می‌شوند که بازماندگان دو فرقه نزاری و مستعلوی هستند. گروه اول قریب به یک میلیون نفر در ایران و آسیای وسطی و آفریقا و هند پراکنده‌اند و رئیس ایشان کریم آقاخان است. گروه دوم که قریب پنجاه هزار نفر هستند، در جزیره‌العرب و سواحل خلیج فارس و سوریه به سر می‌برند. اسماعیلیه در سوریه در قلعه مصیاف و قلعه القدموس و سلمیه و در ایران در شهر بابک کرمان و بیرجند و قاین خراسان و در افغانستان در بلخ و بدخشان و در آسیای مرکزی در خوقند و قره تکین هستند و در افغانستان مفتدی خوانده می‌شوند و عده‌ای بسیار از ایشان در کافرستان (نورستان) و جلال آباد و در حوزه جیحون اعلی و ساری گل و خوان و یاسین زندگی می‌کنند. در هند و پاکستان بیش از دیگر جاها مراکز اسماعیلیه وجود دارد و در محل‌هایی به نام اجمیر و مرواره و راجپوتانه و کشمیر و بمبئی و بروده و کورج فراوانند. باید دانست که همه اسماعیلیه در هند از اتباع آقاخان نیستند. بلکه عده‌ای از آنان را نیز بهره گویند که غالباً در گجرات زندگی می‌کنند. در عمان و مسقط و در زنگبار و تانزانیا بسیارند.
دکتر مهدی علمی دانشور با بیان این نکته که جمعیت زیادی از اسماعیلیان در همسایگی و هم‌جواری ما قرار دارد افزود؛ مرکز اسماعیلیان آقاخانیه در تاجیکستان است و این مرکز در سال ۲۰۰۹ میلادی در پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه افتتاح گردید و به ظاهر فعالیت چندانی ندارد و فقط روزهای یک شنبه هر هفته درهای خود را به روی بازدید کنندگان باز نموده، و راهنمایان ضمن معرفی بنا و معماری آن به معرفی و تبلیغ اسماعیلیه می‌پردازند.
علمی دانشور ادامه داد؛ درباره شمار پیروان این مذهب در تاجیکستان اطلاع دقیقی در دست نیست اما جمعیت آنها را در حدود ۲۰۰ هزار نفر تخمین می‌زنند که بیشتر در منطقه پامیر و شهر دوشنبه ساکن‌اند. اسماعیلیان تاجیک به خاطر شرایط دوران حکومت کمونیستی و قاعده تقیه، از آداب و رسوم و اعتقادات خود فاصله گرفته و جوانان اسماعیلی مسلک عموماً چیز چندانی از آئین و مرام خود نمی‌دانند. از این روی تشکیلات اسماعیلیان تلاش وسیعی را برای آشنا کردن پیروان سابق و جذب افراد تازه که بدان‌ها مستجیب گفته می‌شود انجام می‌دهد.
در این میان فعالیت‌های خاموش اما گسترده اسماعیلیان در منطقه ما را بر آن داشت تا در سلسله نشست‌هایی به معرفی یکی از مهم‌ترین فرقه‌های تشیع بپردازیم.
دبیر علمی همایش در مورد اهداف این همایش افزود؛ این همایش از شنبه ۴ دی‌ماه ۱۴۰۰ آغاز و تا پنجشنبه ۹ دی‌ماه ۱۴۰۰ به طول خواهد انجامید. هرشب دو استاد به‌نام و مطرح مباحث خود را مطرح می‌کنند. ما در این همایش به دنبال شناخت بیشتر اسماعیلیه در سه حوزه‌ی شناختی یعنی ادبیات، کلام و تاریخ هستیم. از همین‌رو ما سه کارگروه تشکیل دادیم و از استادان به‌نام و مطرح این حوزه‌ها دعوت به‌عمل آوردیم و رئوس مطالب بررسی و قرار بر این شد تا اولین همایش با توجه به شرایط موجود در ایران و جهان به صورت مجازی برگزار و از هر حوزه دو محور انتخاب و به صورت مختصر توسط استادان ارائه شوند. هدف اصلی ما در این همایش بررسی تخصصی مبانی اسماعیلیه در حوزه‌های ذکر شده است که امیدوارم بتوانیم در اوایل سال ۱۴۰۱ دومین همایش را در سطح وسیع‌تر با حضور اساتید مطرح این حوزه برگزار نمائیم.
دبیر عملی همایش اسماعیلیه در ایران تاکید کرد؛ یکی از مشکلات عمده‌ی ما در جهان امروز عدم شناخت واقعی از یکدیگر است. وجود سوبرداشت‌ها، نشناختن‌ها، ندیدن‌ها، باعث بروز اختلاف‌ها و مشکلات کنونی می‌شود. این همایش در گام اول به‌دنبال شناخت دقیق و موشکافانه از یکی از فرقه‌های مهم تشیع است که امیدواریم با برپایی چنین همایش‌هایی، شناخت بهتری از هم پیدا کرده و به اتحاد و پیوستگی جهان اسلام کمک کنیم.
دکتر مهدی علمی دانشور در پایان از تمام دست‌اندرکاران برگزاری نخستین همایش «اسماعیلیه در ایران؛ کلام، تاریخ، ادبیات» تقدیر به‌عمل آورد.
۱۲:۲۴ - ۱۴۰۱/۰۵/۲۶